مستند طبیب مسیر به کارگردانی محسن فینیزاده از آن مستندهایی است که دل هر بینندهای را، خواسته یا ناخواسته، به مسیر پیادهروی نجف تا کربلا میبرد. روایتگر تیمی از کادر درمان اعم از پزشک یا پرستاران است که قدم در راه عشق گذاشتهاند. یک هفتهی کار خود را در بهترین و مجهزترین بیمارستانها و مطبها رها کرده و در آفتاب گرم، یا گاهی هوای سوزناک این مسیر، بیمزد و منت و بهصورت جهادی زائران اباعبدالله(ع) را مداوا میکنند. گویی به دنبال درمان دیگران در این مسیر، در پی درمان خود اند. گفتوگوی ما با این کارگردان جوان و خوشذوق بهشرح زیر است:
آقای فینیزاده، در رابطه با مستند طبیب مسیر توضیح دهید که کار به چه صورت است و اینکه اصلاً چه شد که این مستند را ساختید؟
سالهای گذشته حرکتی از سوی برخی از اعضای کادر درمان در حال روی دادن بود. برخی پزشکان بهصورت خودجوش در مسیری قدم گذاشته و خدمت میکردند که از لحاظ شأن و فضای کاری، شرایط مهیایی نداشت. این حرکت بهقدری خودجوش و جهادی بود که این عزیزان نهتنها خدماتی از هیچ ارگان یا نهادی دریافت نمیکردند، بلکه با هزینههای شخصی، یک کیسه مواد مورد نیاز را در ساک خویش گذاشته و در قالب تیمهای ۳ الی ۵ نفره در میان افرادی که در مسیر خاصی در حال پیادهروی بودند به دل بیابان میزدند و به انسانهایی کمک میکردند که حتی ملیت آنها را نیز نمیدانستند.
حرکت خودجوش پزشکان
یک یا دو سالی بود که این حرکت جهادی در حال انجام بود. تا اینکه ما در جریان آن قرار گرفتیم. مستند طبیب مسیر یک بازنمایی جدید از وجههی پزشکان بود. بازنمایی از حرکت خودجوش آنها و اینکه این عزیزان چه اندازه در قید و بند دین هستند و در کنار انتقادها و نقدهایی که به فضای پزشکی وارد است، نمای دیگری نیز وجود داشت که برخی پزشکان نهتنها به فکر پول نیستند بلکه جان انسانها برای آنها از هر چیز باارزشتر است و حتی شاید آن فردی که به او خدمت میکنند و او را درمان میکنند، همملیت آنها نیز نباشد.
بازنمایی دینی مشاغل
در اربعین، پزشکان سلامتی را به ارمغان میآورند. کسی که کفاش است کفش زائران را درست میکند و یا هر شغل دیگری بهصورت جهادی در این مسیر گام بر میدارد. بهعبارت دیگر در مستند طبیب مسیر مشاغل افراد بازنمایی دینی پیدا میکند.
نکتهی دیگر اینکه در سیل خروشان اربعین ما بعضاً افراد را در وجههی زائر میبینیم. اما طبیعی است که این زوار یک وجههٔ غیر زائری نیز دارند. یعنی یک نفر پزشک است، یک نفر کارگر است، یک نفر تعمیرکار ماشین است و بسیاری از مشاغل دیگر. این مشاغل نیز به واسطهٔ این خدمات جهادی و در این سیل خروشان دارند به اربعین میآیند. این هم موضوع جالبی است که در اربعین، پزشکان سلامتی را به ارمغان میآورند. کسی که کفاش است کفش زائران را درست میکند و یا هر شغل دیگری بهصورت جهادی در این مسیر گام بر میدارد. بهعبارت دیگر در مستند طبیب مسیر مشاغل افراد بازنمایی دینی پیدا میکند. که این در نوع خود جذاب است و لازم است تقویت شود.
ساخت مستند برای ایامی مانند اربعین چه ضرورتها و اقتضائاتی دارد؟
به عقیدهی بنده کار برای اربعین دو وجهه دارد. در درجهٔ نخست لازم است حتماً کارهای جهادی که در اربعین انجام میشوند گفته شده و به سمع و بصر مردم برسند.
در همین رابطه بخوانید:
زیرا زمانیکه یک حرکت اینچنینی انجام میشود تنها افرادی میتوانند مفهوم آن را درک کنند که این حرکت را مشاهده کردهاند. اینکه ما بخواهیم همهی افراد یک جامعه را درگیر یک تجربه کنیم امکانپذیر نیست. در چنین شرایطی، مستند کمک میکند افراد دیگر جامعه نیز این فعالیت را ببینند. یعنی به نوعی در یک سطحی درگیر آن تجربه شوند.
پزشکانی که در اربعین به دنبال درمان خود اند
زمانیکه عنوان میکنیم یک دکتری رفته و در یک مکانی خدمترسانی کرده، با زمانیکه ما همان کار را نشان داده و ابعادش را توصیف کنیم متفاوت است.
شاید این پزشک متخصص که در شهر خود به پنجهطلا معروف است، اینجا فقط دارد یک زخم ساده را درمان میکند. ولی با عشق خم میشود و این کار را انجام میدهد.
وقتی یک پزشک متخصص، یک هفته بیمارستان و مطب خود را رها کرده و در بیابان و در میان خاکها کار جهادی میکند، این در جامعه خیلی کم شنیده میشود. اما زمانی که این کار را در قالب مستند به مردم نشان میدهیم که این واقعاً همان پزشکی است که در شهر خود باید برای نوبت گرفتن از مطب او، یک ماه صبر کنی. در فضایی مانند اربعین نهتنها نیاز نیست یک ماه صبر کنی بلکه او بهدنبال تو میآید که ببیند پایت زخم شده یا مشکلت چیست؟ حتی کارهایی که انجام میدهد در حوزهی تخصص او هم نیست. یعنی شاید این پزشک متخصص که در شهر خود به پنجهطلا معروف است، اینجا فقط دارد یک زخم ساده را درمان میکند. ولی با عشق خم میشود و این کار را انجام میدهد.
تاثیرگذاری مستند
دیدن این فضا بهصورت فراوان و در قالب مستند باعث میشود که نگاهها به پزشکان تغییر کند. علاوهبراین بسیاری از پزشکها نگاهشان را تغییر دهند و تصمیم بگیرند در این فضای معنوی گام بردارند. بنابراین این قبیل مستندها را باید از جنس الگوسازی ببینیم. که یک پزشک هر چقدر هم پنجهطلا باشد، یک جایی برای یک هدف مشخصی میآید که فقط یک زخم ساده را بانداژ و درمان کند. حتی مواد مورد نیاز برای انجام این کار را نیز از هزینههای شخصی خود تأمین میکند. چنین نگاههایی هر چقدر در جامعه بیشتر تکثیر شوند، مفیدتر هستند. برای این امر نیز ناگزیریم به تصویر روی بیاوریم. زیرا مردم با شنیدن و کلام یک بخشی از پیام این حرکت را دریافت میکنند. و با مشاهدهی آن نهتنها روی جامعهی پزشکی، بلکه روی هر فرد در هر جایگاهی تأثیر میگذارد.
رنگ و بوی جهادی در جامعه
نکتهی دیگر نیز این قبیل مستندات باعث میشوند نگاه اقتصادی که در عموم مردم جامعه در حال رشد است، رنگ و بوی جهادی بگیرد. به این معنا که آدمها برخی جاها برای چیزهایی غیر از پول کار میکنند. وجود این نگاه برای جامعه لازم و مفید است. خوشبختانه کسانی که کار را دیدهاند بازخورد خیلی خوبی داشته است. اما قطعاً این کار بهتر از این میتوانست دیده شود. حتماً باز هم جا دارد که به آن نگاه شود. زیرا فضای عمومی جامعه را درگیر نکرده است. نکتهی جالب اینکه این گروه جهادی در ابتدا عنوان دیگری داشت. پس از ساخت مستند، نام خود را بهنام طبیب مسیر تغییر داد.
تجربهٔ کار با تیم پزشکی چطور بود؟
تجربهی کار با تیم پزشکی فوقالعاده سخت بود. ما خیلی چیزها دیدیم و نتوانستیم ترسیم کنیم. خیلی جاها مجبور بودیم بسیاری از فیلمها را پاک کنیم. خیلی جاها اصلاً هماهنگی وجود نداشت. علت آن نیز فضای عمومی جامعه است. هنوز جایگاه یک مستند و نقش آن در اوج دادن به یک حرکت جهادی در جامعه مشخص نیست. حتی زمانی که کار تمام شده بود، برخی از پزشکان به تیم ما میگفتند قبول داریم همکاری خوبی با شما نداشتیم. ولی ای کاش یک دوربین کوچک داشتید که ما آن را نمیدیدیم. چون زمانی که ما دوربین را میدیدیم، دیگر نمیتوانستیم کار کنیم.
در برخی نقاط نیز بهدلیل سختیها، ناهماهنگی و عدم آشنایی برخی همکاران با فضای مستند، باعث شد ما کیفیت را از دست بدهیم. ولی در حالت کلی تجربهٔ خوبی بود. بنده کار در این فضا را خیلی دوست داشتم و معتقدم گام مؤثری در فضای اربعین بود.
امسال با توجه به اینکه مراسم پیادهروی اربعین بهدلیل شیوع کرونا برگزار نمیشود، چه پیشنهادی برای پررنگ ماندن اربعین دارید؟
با توجه به اینکه مراسم پیادهروی اربعین بهدلیل شیوع ویروس کرونا برگزار نمیشود و فضای عمومی جامعه به سمت اربعین نمیرود، یکی از راههای پیش روی ما در چنین شرایطی این است که مستندهایی که سالهای گذشته ساخته شده را بازنمایی تصویری کنیم. یعنی دوباره آنها را به چشم مردم برسانیم که اگر امسال امکان حضور در اربعین را ندارند، میتوانند چشمهای خود را به اربعین بسپارند. به این معنا که اگر امسال مردم ناخواسته از اربعین محروم هستند، فکر و چشم و وقت آنها را از این نعمت محروم نکنیم. البته هر سال رسانههای مختلف به این موضوع توجه میکنند، اما امسال توجه ویژهتری به این موضوع لازم است. بنابراین لازم است در سطح کلان و خرد فضای رسانهای را تقویت کنیم. تا مستنداتی از جنس مستند ما و کارهایی که پیش از این حتی قویتر از ما ساخته شدهاند، به نگاه مردم برسند.
