اربعین و چهل درس ، ۴۰ گفتار درباره قیام عاشورا و اربعین حسینی است.
مرتضی مهدوی یگانه در این مجموعه به مناسبت اربعین حسینی، چهل درس از واقعه‌ی انسان ساز عاشورا را بیان و به نگارش درآورده است. هدف وی این بوده تا خواننده با بصیرت و شناخت فزون‌تری به عزاداری و سوگواری بپردازد. همچنین روشن شود که این کاروان براستی کاروان مبارزه، فضیلت، عشق و آزادگی است، نه اسارت، ضعف و زبونی.
مؤلف در پایان به نکته جالبی اشاره داشته است. وی معتقد است الهام از این درس‌هاست که ما را در پیمودن راه آنان یاری خواهد کرد. نه بحث و گفتگو بر سر این که آیا منظور از اربعین، اربعین نخست است یا اربعین دوم. همچنین آیا امام حسین(ع) طفل سه ساله‌ای داشته یا نه و مانند این‌ها.
به اعتقاد وی مهم این است که بدانیم این کاروان چه کرد و به ما چه آموخت، و ما چه آموخته‌ایم و چه باید بکنیم؟
در همین رابطه بخوانید:
از جمله درس‌های این مجموعه می‌توان به شناخت و مسئولیت خود و روش مبارزه، نترسیدن از دشمن، نقش زن، اهمیت پیام رسانی اشاره کرد. جانفشانی و تحمل بر دشواری‌ها امانتداری برای رساندن پیام و خودباوری فرهنگی از دیگر درس‌های کتاب است.
نویسنده در سراسر کتاب، قیام حسینی را با انقلاب اسلامی ایران مقایسه کرده است.
این چنین که درس‌هایی از رفتار حسین علیه السلام و کاروان اسرای اهل بیت بیان شده است. در ادامه این درس‌ها الگوهای رفتار در روزگار معاصر، در راستای حفظ انقلاب اسلامی و تبلیغ آن در جهان خواهد بود.
فصل‌بندی و عناوین اربعین و چهل درس
در کتاب اربعین و چهل درس، چهل درس از واقعه عاشورا در هفت فصل بیان شده است.
بعد شناخت و بینش، بعد حماسه و فداکاری، بعد توحیدی و نقش‌ها و مسؤولیت‌ها جزو ۴ فصل اول است. بعد پیام‌رسانی، سنن و نوامیس ربوبی و بعد انسانی، اخلاقی و عبادی فصول بعدی کتاب را شامل می‌شود.
حفظ و نگهبانی از انقلاب و آرمان شهیدان و همچنین ذّلت ناپذیری و عزّت طلبی برخی از عناوین چهل درس است. نقش حیاتی توحید، نقش و مسؤولیت زن، صدور انقلاب و اثبات پیروزی خون بر شمشیر نیز دیگر عناوین کتاب است.
