سید احسان باقری، عکاس و فیلم‌ساز، مدیر خانه‌ی عکاسان ایران، عکاس کتاب «پیاده آمدهام» و طراح و مجری نمایشگاه عکس اربعین به نام «قطره دریاست» است که آرزویش کار برای اربعین و شناساندن پیاده‌روی عظیم اربعین به جهانیان است. در ادامه گفت‌و‌گوی تفصیلی وی با سایت را بخوانید:
برای شروع خودتان را معرفی کنید.
سید احسان باقری هستم. عکاسی و گاهی مستندسازی و فیلم‌سازی می‌کنم. در حال حاضر مدیر خانه‌ی عکاسان ایران هستم. توفیق داشتم سال ۸۳ برای نخستین‌بار در فضای اربعین قرار گرفتم و جذبه‌ی اربعین و فضای بی‌نظیر آن را درک کردم. در ۱۲ سفری که توفیق داشتم تا امسال به اربعین مشرف شدم، همواره موضوع اربعین یکی از دغدغه‌های مهم من بوده و تلاش کرده‌ام هر سال هر کاری که می‌توانم در این فضا انجام دهم.
در همین رابطه بخوانید:
بخشی از فعالیت بنده در این فضا به صورت متمرکز در کتاب عکس بوده. هم چنین یک عکس پانورامای ۸ کیلومتری از جاده ی نجف-کربلا ثبت کرده‌ام. در رابطه با آن هم قصدم این بود که به عنوان ثبت رکورد برای اربعین در دنیا ارائه شود. البته بخش کوچکی از آن را بین پرتره‌ها در نمایشگاه «قطره دریاست» ارائه کردیم. علاوه بر این‌ها، ثبت پرتره‌ی زائران اربعین از دیگر فعالیت‌های بنده در فضای اربعین بوده است. به صورت کلی بیشتر در فضای هنر و خصوصا عکاسی متمرکز هستم. یکی از کارهایی که طی ۲۰ سال گذشته به آن اشتغال داشته‌ام تدریس در رشته‌ها و سطح‌های مختلف از مدرسه تا دانشگاه و فضای آموزشگاه‌های آزاد بوده است.
در رابطه با نمایشگاه «قطره دریاست» توضیح دهید. ایده‌ی نمایشگاه از کجا بود، کی و کجا برگزار شد؟
نمایشگاه «قطره دریاست» نمایشگاهی از عکس چهره‌ی زائران اربعین بود. در سال‌هایی که توفیق تشرف به زیارت اربعین را داشتم، همواره هر سال یک ایده‌ی جدید به ذهنم می‌رسید. بیشتر تمرکزم بر این که بود بایکوت خبری-رسانه‌ای اربعین را در دنیا شکست و کارهایی انجام داد که علاوه بر کیفیت بالای کار، کمیت و عظمت اربعین هم به چشم جهانیان بیاید. چند سال پیش بود که این ایده به ذهنم رسید که ما پرتره‌ی زائران اربعین را ثبت کنیم. برای کسانی که ادعا می‌کنند این جمعیت و این تعداد زائر در اربعین وجود ندارد.
ایده‌ی اولیه‌ام این بود که در ورودی‌های شهر کربلا سازه‌هایی تعبیه شوند تا وقتی افراد از کنار آن‌ها می‌گذرند تصویر آن‌ها ثبت شود. این کار نیازمند یک حمایت ارگانی و سازمانی بود که متاسفانه با رایزنی‌هایی که حتی با عتبه هم انجام دادم موفق به انجام این برنامه نشدم.
ایده‌ی اولیه‌ام این بود که در ورودی‌های شهر کربلا سازه‌هایی تعبیه شوند تا وقتی افراد از کنار آن‌ها می‌گذرند تصویر آن‌ها ثبت شود. این کار نیازمند یک حمایت ارگانی و سازمانی بود که متاسفانه با رایزنی‌هایی که حتی با عتبه هم انجام دادم موفق به انجام این برنامه نشدم. در نهایت به ذهنم رسید که با برخی عکاسان، هر کس هر چقدر در توانش است، عکس زائران را ثبت کند. که بتوانیم تعداد بیشتری تصویر از زائران ثبت کنیم. نهایتا سال گذشته برای پرتره اربعین فراخوانی دادیم که هر کس هر تعدادی که می‌تواند تصویر پرتره‌ی زائران را ثبت کند.
۴۰ هزار فریم عکس پرتره از زائران اربعین
با توجه به این که کسانی که عکاسی می‌کنند خودشان هم زائر هستند و پیاده‌روی می‌کنند و گرفتن عکس پرتره تمرکز و فضای مناسبی می‌خواهد که عکاس بتواند با زائر ارتباط برقرار کند. این کار در سفر اربعین بسیار سخت است. با این ملاحظات و همه‌ی مشکلات، ما در سال اول توانستیم ۴۰ هزار فریم عکس پرتره از زائران را از عکاسان مختلف و حتی مردم جمع کنیم. به خاطر این که پرتره‌ها وحدت شکلی داشته باشند تاکید داشتیم عکس‌ها عمودی باشند و از سینه تا بالای سر را در بر گیرند. که بعدا این ها در کنار هم به یک وحدت شکلی برسند. چون پرتره انواع مختلف دارد و به شکل‌های مختلف می‌توان آن را ثبت کرد.
از بین ۴۰ هزار فریم، ۳ هزار پرتره توسط داوران انتخاب و در نمایشگاه در معرض دید عموم قرار داده شد. البته بنای ما بر این بود که امسال و سال‌های آینده بتوانیم تعداد بیشتری پرتره ثبت کنیم و به رکوردهای بالاتری برسیم
در انتظار رکوردهای بالاتر
در نهایت این کار انجام شد و از بین ۴۰ هزار فریم، ۳ هزار پرتره توسط داوران انتخاب و در نمایشگاه در معرض دید عموم قرار داده شد. البته بنای ما بر این بود که امسال و سال‌های آینده بتوانیم تعداد بیشتری پرتره ثبت کنیم و به رکوردهای بالاتری برسیم که متاسفانه امسال موفق نشدیم فراخوانی در این زمینه داشته باشیم. به خاطر این که دوست داشتیم زودتر از اربعین، یعنی پیش‌از این که به اربعین امسال برسیم نمایشگاه را در تهران برگزار کنیم و بتوانیم در چند کشور دیگر هم نمایشگاه برگزار کنیم. ما این نمایشگاه را برای فاطمیه یعنی چند ماه بعد از اربعین سال گذشته تدارک دیدیم و ۳ هزار عکس پرتره از زائران را روی دیوار بردیم. قبل آن نیز داوری‌ها انجام شد که به بیشترین ثبت پرتره و بهترین مجموعه‌های ثبت شده جوایزی اهدا کنیم.
بعد از حاج قاسم…
نمایشگاه افتتاح شد. ما همه‌ی برنامه‌ریزی‌ها را کرده بودیم و شروع به کار کرده بودیم که این کار همزمان با شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی شد. امکان کنسل کردن نمایشگاه در آن فضا را نداشتیم. فضای جامعه هم فضای ملتهب و غمگینی بود. اتفاقات مختلفی هم در آن زمان رخ داد. ما نمایشگاه را برای فاطمیه برنامه‌ریزی کرده بودیم و طبق روال، برنامه با استقبال بسیار خوبی در ابتدای نمایشگاه مواجه شد. بیش از هزار نفر برای افتتاح نمایشگاه و مراسم اهدای تندیس و جوایز، در پنج شنبه‌ای که شهادت به روایت اول بود، آمدند. نمایشگاه با سخنرانی، روضه‌خوانی، اهدای هدایا به نفرات برتر؛ سنج و دمام‌زنی افتتاح شد. نمایشگاه تا شهادت حضرت زهرا(س) به روایت دوم ادامه داشت. ولی به خاطر فضای ملتهب آن زمان، در طول نمایشگاه استقبالی که مدنظر ما بود اتفاق نیفتاد.
در همان نمایشگاه از چند کشور بازدیدکننده داشتیم. حتی از طرف هیئت‌های مذهبی به سوئیس دعوت شدیم. که نمایشگاه را برای ایام پس از عید در لوزان سوئیس برگزار کنیم. متاسفانه شیوع کرونا باعث شد که هم برنامه‌های نمایشگاهی کنسل شود و هم دوره‌ی دوم پویش ثبت پرتره‌ی زائران که قرار بود امسال فراخوان آن داده شود و به عدد و کیفیت بیشتری در کار برسد، متوقف گردد.
در رابطه با کتاب «پیاده آمدهام» صحبت کنید.
کتاب «پیاده آمدهام» عکس‌هایی از سفر اربعین در سال های ۸۷ تا ۹۳ است. در آن ۶ سالی که به زیارت اربعین می‌رفتم، زائرانی کمی از ایران برای زیارت اربعین می‌آمدند. یا اگر هم زائری می‌آمد در فضای پیاده‌روی قرار نمی‌گرفت. به صورت رسمی از طرف سازمان حج و زیارت می‌آمدند و با اتوبوس به کربلا می‌رفتند. آن سال بعد از ۶ سال عکاسی از فضای اربعین، این عکس‌ها کنار هم کتابی شدند تحت عنوان «پیاده آمده ام». که انتشارات سوره‌ی مهر آن را چاپ کرد و قبل از اربعین ۹۳ منتشر شد. انتشار این کتاب، همزمان با حضور بیشتر مردم ایران در پیاده‌روی اربعین بود. این موضوع برای بنده بسیار خوشایند و خوشحال کننده بود.
این کتاب یکی از پروژه‌هایی بود که با توجه به این که چند سال در فضای اربعین به موضوعات مختلف پرداخته بودم و دوست داشتم کتاب کاملی باشد. عکس بخش‌هایی را که شاید من در آن ۶ سال نرسیده بودم در آن حوزه‌ها کار کنم از ۴-۳ عکاس دیگر به کتاب اضافه کردیم. که این کتاب بتواند جامعیتی نسبت به موضوع اربعین داشته باشد. هرچند در مقدمه‌ی کتاب هم نوشته‌ام همین‌جا کتاب را ببندید. اگر می‌خواهید اربعین را درک کنید در آن فضا قرار بگیرید. زیرا کتاب‌ها و عکس‌ها و فیلم‌ها و هر چیز دیگری قادر به ارائه‌ی تصویر کامل و درستی از اربعین نیست.
برای آینده چه برنامه‌‌ای برای کار در فضای اربعین دارید؟
بستگی به شرایطی دارد که در آینده اتفاق می‌افتد. اما بزرگ‌ترین آرزویم و مهم‌ترین چیزی که برایم مهم است و دوست دارم اتفاق بیفتد برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی اربعین است. یعنی برگزاری نمایشگاه‌‌هایی در سطح استانداردهای هنری جهان با موضوع اربعین. نمایشگاه‌های باکیفیتی در دنیا برگزار می‌شود با محتوایی که شاید از نظر ما خیلی پوچ باشد. یا ارزش سرمایه‌گذاری در این حجم را نداشته باشد. در حالی که موضوعی به مهمی اربعین وجود دارد. که قطعا اگر مردم جهان از آن باخبر شوند به سمت آن جذب می‌شوند. اگر در این فضا قرار بگیرند آن جذبه‌ای که اربعین دارد آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. متاسفانه موضوع اربعین آن طور که باید به دنیا معرفی نشده. رسانه‌های مهم جهان به شدت روی این موضوع بایکوت خبری-رسانه‌ای دارند. دوست ندارند مردم دنیا از عظمت آن مطلع شوند.
این چند سال مهم‌ترین دغدغه‌ام این بوده که بتوانم تدبیری بیندیشم که بتوانیم نمایشگاه‌های بین المللی اربعین داشته باشیم. مردم دنیا را با شور و جذبه و عشق به امام حسین(ع) آشنا کنیم. محوریت و موضوع اربعین این است که صرفا یک عزاداری یا یک مراسم نیست. بلکه اربعین یک سبک زندگی است. شاید اگر یک غیر مسلمان بخواهد ساعت‌ها بنشیند راجع به اسلام و اهل‌بیت و مبانی دین و مذهب ما حرف یاد بگیرد، تا این اندازه تاثیرگذار نباشد که به صورت عملی در فضای اربعین قرار بگیرد. این مسیر باعث می‌شود به اصطلاح ره صد ساله یک شبه طی شود. اگر فرد زمینه‌ی موردنظر را داشته باشد. بنابراین اربعین یک ظرفیت عظیم و فوق العاده است که می‌تواند ترسیم حقیقت جامعه‌ی مهدوی باشد. اگر ما بتوانیم جهانیان را با آن آشنا کنیم قطعا در مسیر مقدمه سازی ظهور قدم برداشته‌ایم و اتفاق مهمی رقم خواهد خورد.
در یکی از سایت‌های خبری خواندیم گفته بودید که اگر یک حرکت جمعی صورت بگیرد می‌توانیم در اربعین چند میلیون پرتره ثبت کنیم و این رکورد را در گینس ثبت کنیم. لطفا در رابطه با این اظهارنظر هم توضیح بدهید.
با توجه به این که طبق آمارهای رسمی بیش از ۲۵ میلیون نفر در اربعین در کربلا جمع می‌شوند، به نظرم آمد اگر کار سازمان یافته‌ای اتفاق می‌افتاد، مثلا عتبه پای کار می‌آمد و این فضا را آماده می‌کردند تا ما بتوانیم در ورودی‌های شهر کربلا کانترهایی داشته باشیم، ما می‌توانیم چند میلیون پرتره از افرادی که در یک روز و یک جا گرد هم آمده اند ثبت کنیم. قطعا هیچ جای دنیا بیش از چند هزار نفر دور هم جمع نمی‌شوند. حتی در مراسم حج نیز بیش از ۴-۳ میلیون جمعیت نداریم. ولی برای اربعین در کربلا طبق آمارها بیش از ۲۵ و حتی ۳۰ میلیون نفر جمعیت گرد هم می‌آیند.
در راستای سیاستی که عرض کردم لازم است بایکوت خبری-رسانه ای اربعین شکسته شود. در این میان توجه به رکورد و کمیت کار باعث می‌شود مردم دنیا به بهانه‌ی دیدن این رکوردها و ارائه آثار نوی هنری، نسبت به اربعین کنجکاوی داشته باشند و کمی از بایکوت خبری رسانه اربعین عبور کرد.
مصاحبه: معصومه امینی
