در این گزارش نگاهی به کتابهای اربعینی داریم، گویی که به تعداد هر زائر یک روایت و داستان خلق شده است.
بزرگترین زنجیره انسانی از نجف تا کربلا در روزهای منتهی به اربعین معجزه این سالهای محرم و صفر است. دوستداران حسین(ع) قدم در راهی میگذارند که پر از سختی است اما یک صدا باور دارند «سختی در این راه آسان میشود»
در همین رابطه بخوانید:
هر کجا قدم گذارند یادآور مصیبتهای اهل بیت(علیهم السلام) است. آنها که حضور دارند، از لذتهای سفر میگویند و آنها که جا میمانند از فراق و دوری میگویند.
بدون اغراق هر اربعین به تعداد حضور میلیونها انسان، میلیونها راوی و داستان و معجزه دارد. مسیری که برای هر کس یک مفهوم دارد و او را به یک شیوه رشد میدهد.
به همین بهانه و با هدف به اشتراک گذاشتن همه روایتهای تلخ و شیرین، شاد و غمگین از زبان ایرانی و غیر ایرانی، شیعه و سنی و حتی دوستداران اهل بیت در کشورهای اروپایی، در این مطلب کتابهایی که مفهوم اربعینی داشته و روایت و داستانهای مختلف این سفر است، را به شما معرفی میکنیم. ما سعی کردهایم که همه کتابهایی که در حوزه اربعین منتشر شده است را در این جا معرفی کنیم.
در صورتی که کتابی از اربعین میشناسید که در این لیست موجود نیست؛ ما را مطلع کنید.
سفرنامه
خس بی سر و پا، سفرنامه معنوی اربعین
حمید حسام، نویسنده کتاب در جایی برای انتخاب عنوان خس بی سر و پا به نکته جالبی اشاره کرده است. وی میگوید این نام برگرفته از غزلی است که علامه محمد حسین طباطبایی در سال ۱۳۶۳ سروده است. شاه بیت آن این است: «من خس بی سر و پایم که به سیل افتادم/ او رفت من را هم به دل دریا برد».
ازدحام بوسه؛ روایت زنانه از سفر اربعین
ازدحام بوسه ؛ روایت زنانه از سفر اربعین است. اثر نرگس مقصودی داستانی بلند است با موضوع پیادهروی اربعین حسینی که نویسنده آن را برپایه نخستین تجربه خود از سفر پیادهروی اربعین حسینی منتشر کرده است. کتاب با همین نگاه برای تمامی مخاطبانی که این سفر را تجربه کرده یا نکرده باشند جذاب و خواندنی است. نکته دیگر درباره این متن دور شدن آن از اطناب و تفسیر و توصیفهای بیجا و یا به شدت عاطفی و مصنوعی در کتاب است.
«درنگی در نجف» | سفرنامه جواد کلاته عربی
درنگی در نجف» سفرنامه اربعین جواد کلاته عربی است. او تجربه سفرش به کربلا را در قالب این کلمات ریخته و خواننده را به زیارتی شاعرانه برده است. او در این کتاب از زاویه یک خادم و زائر برای مخاطبش سخن گفته و شرح مشاهداتش را نوشته است. مشاهداتی که شاید امروز به دلیل کثرت مسافران این سفر معنوی، دیگر تازگی نداشته باشد،زمانی که او این کتاب را نوشت هنوز به شکل امروز این سفر همهگیر نشده بود و فراتر از آن نوشتن از سفر اربعین نیز رواج نیافته بود.
عمود۱۴۰۰
«سید «من» حسینی»
این کتاب نوشته تقی شجاعی است. در بخشی از این کتاب آمده است: در مسیر حرکت از نجف اشرف به کربلای معلی جلوههای ویژه فراوانی مشاهده میشود. ذهن هر انسانی را به فکر وامیدارد، زیرا عاشقان در حال حرکت شامل زن و مرد در هر رده سنی و با شرایط جسمی گوناگون هستند. به راستی چه قدرتی میتواند چنین جاذبهای داشته باشد. قدرتی که هر قشری و از هر ملیتی را، با شرایط گوناگون و با چنین عشق و علاقهای وافر به سوی یک هدف واحد به حرکت درآورد. بنده حقیر نیز که در اربعین سال ۱۳۹۲ این توفیق نصیبم شده بود تا قطرهای از این دریای بیکران باشم. در صدد شدم کتابی در این زمینه تألیف کنم تا بلکه بتوانم ذرهای از عظمت و شکوه این همایش معنوی شیعیان را به رشته تحریر درآورم. همچنین در شناساندن آن به جهانیان وظیفه خود را ادا کرده باشم.
به سفارش مادرم
کتاب حاضر روایتهایی است از سفر اربعین از احسان حسینینسب که به سفارش مادرش به این سفر میرود. وی این روایتها را برای مادرش مینویسد. این کتاب شامل ۲۳ روایت با عناوین: مرد کوهی، حسون، دکتر نیری و… است.
سِفر عشق، کتاب تقدیمی به شهدای کربلا
این کتاب به حر بن یزید ریاحی تقدیم شده است. فصول آن مزین به آیات قرآن است و متنش آراسته شده به ابیات و اشعار شاعران. مقدمه کتاب از هبوط آدم ابوالبشر، سخن را میرساند به قیام حضرت امام حسین علیهالسلام. این کتاب نیز از متنی ادبی بهره برده است. قصه از بیستوپنجم آذرماه سال۹۲، در یک عصر پاییزی دلگیر خیابان ولیعصر شروع میشود. تلفن نویسنده زنگ میخورد و او دعوت میشود بهعنوان سفرنامهنویس، در کاروان پیادهروی اربعین حضور داشته باشد. آغاز بهار در خزان… «… گیج و مبهوتم. رفیق شفیق از شادی در پوست خود نمیگنجد و از طلبیده شدن توسط حضرت و اینکه این همان بهاری است که میخواستم سخن میگوید. من اما ساکتم و حیران. به او خیره شدهام و زیر لب تکرار میکنم: کربلا، کربلا، کربلا…»
اهالی اینجا
سفرنامه اربعین همراه با موکب حضرت فاطمه معصومه(سلام الله علیها). نشر شهید کاظمی. روزنوشتهایی از بخش بانوان یک موکب اربعینی است در کربلای معلی که به قلم سرکار خانم زهرا آقازادهنژاد به رشته تحریر درآمده است.
روایت پیادهروی اربعین
پای پیاده
مجموعه روایتها
مجموعه داستانهای اربعینی؛ “این است آن نیست”
تقی شجاعی، رضا عیوضی، وحید نادری، یاسین کیخا، عابدین زارع، محمدامین ناظری، مهرنوش گرجی و نشر شهید کاظمی از جمله این نویسندگان هستند.“این است آن نیست” مجموعه داستانهایی از یکی از بزرگترین و باشکوهترین تجمعات انسانی در جهان را روایت میکند.
در یکی از قسمتهای کتاب این است. آن نیست روایتی تکان دهنده از زائران اربعین نقل شده است. قصه مرد عرب که به خاطر پذیرایی از زائر اربعین قاتل پسرش را میبخشد! این چنین است که وقتی امام حسین بخواهد، مرد عراقی هم میزبان زائر کربلا شد و هم مزه شیرین گذشت و بخشش را تجربه کرد.
پادشاهان پیاده، خرده روایت دلدادگی اقشار مختلف به اباعبدالله
کتاب پادشاهان پیاده با موضوع خرده روایتهایی از زیارت اربعین به قلم بهزاد دانشگر و محمد علی جعفری است. جعفری و دانشگر همراه با مترجمان انگلیسی و عربی در سفر اربعین عازم نجف و کربلا شدهاند. آنان در این سفر سراغ نسبت افراد و زائران با امام حسین رفته اند. خاطرات شان از زیارت اربعین و نحوه پیوند خوردن شان با اباعبدالله (ع) را پرس و جو کردهاند.
از این ستون به آن به ستون
نویسندۀ این اثر، زائری است که حاصل تجربههای تلخ و شیرین و غریب و آشنای خود را از چندین سفر پربرکت پیادهروی اربعین گرد آورده و با نقلشان در قالب خاطراتی پرحلاوت، آنها را با مخاطبان خود سهیم شده است. مخاطب در این کتاب، ضمن موقعیتهای مختلف و در خلال صحنههای گوناگون، همسفر راوی کتاب میشود.
موکب آمستردام، اربعین در قلب اروپا
«موکب آمستردام»، خردهروایتهایی است از زائران دوردست سیدالشهدا(ع). زائرانی که از اروپا به مقصد زیارت پیاده امام حسین(ع) رهسپار شده اند. زائرانی که امام حسین(ع) را نه در کربلا و نجف و قم و مشهد و… بلکه در قلب اروپا یافته و دریافته اند. موکب آمستردام، از جمله کتابهای اربعینی است که دومین گام و تلاش پس از کتاب موفق پادشاهان پیاده محسوب میشود. این کتاب در کمتر از یک سال به چاپ پنجم رسید. بهزاد دانشگر، در این کتاب عشق زائران امام حسین(ع) را به تصویر میکشد. درواقع روایتی از تلاش آنان برای فدا شدن در مسیر سیدالشهدا(ع) را برای مخاطبان تصویر میکند.
کنار قدمهای جابر
پیاده تا بهشت
پیاده تا بهشت از جمله کتابهای اربعینی بوده که مجموعه خاطراتی از پیادهروی کاروان های حسینی از نجف تا کربلا است. در این کتاب، چندین سفرنامه از سفر زیارت امام حسین(ع) در اربعین آن امام درج شده و شرح آن بیان شده است. نویسندهٔ این کتاب در قالب سه سفرنامه، از مشاهدات خود در زیارت اربعین در سه سال متوالی به کربلا با پای پیاده سخن گفته است. همچنین جواد محمدزمانی شنیدهها و دیدههای خویش از اعتقادات مردم و راهپیمایان که در این سفر با او آمده بودند را منعکس کرده است.
او یافت مرا ؛ اولین سفرنامه طنز از اربعین
او یافت مرا ؛ با بیانی طنز و همراه با مزاح، حال و هوای زائران و مسافران مسیر پیادهروی اربعین را به زیبایی هرچه تمام به تصویر میکشد. این کتاب، در نوع خاص از کتابهای اربعینی است. در واقع اولین کتاب طنز در زمینه سفرنامه پیادهروی اربعین حسینی(ع) است.
جوادی کجایی؟
در این کتاب با مسائل طنز و شیرینی همراه خواهیم بود که در مسیر پیادهروی نجف تا کربلا برای راوی اتفاق افتاده است. طراحی جدید و خلاقانه این کتاب از دیگر ویژگیهای کتاب «جوادی کجایی؟» به شمار میرود. یکی از خلاقیتهای این کتاب نوع انتشار آن است، تمام روایات این کتاب در قالبی مشابه با پستهای اینستاگرامی طراحی و چاپ شده است. این کتاب را فاطمه تقیزاده نوشته و انتشارات کتاب جمکران آن را منتشر کرده است.
«مقصدمان شارع العباس بود، اما به لطف شانس همایونیمان اینبار نیز مسیر اصلی مسدود شد و آواره و سرگردان مسیر فرعی شدیم. در نگاه خسته همهمان، یک «به جان مادرم دیگه نمیتونم راه برم» خاصی بود و هرچه پیشتر میرفتیم، آثار گمشدنمان مشهودتر مینمود…»
طریق یا حسین ، جایی که زائرها کنار جاده میخکوب میشوند!
اسم کتاب هم از همین جاده گرفته شده است: «طریق یا حسین». جایی که اولین میله برق خودنمایی میکند و تا برسی به حرم اباعبدالله، باید هزار و چهار صد و خوردهای از آنها را پشت سر بگذاری. این کتاب اولین کتاب خاطرات مصور سفر پیاده به کربلای معلی همراه با تصاویر زیبا از کربلا و زائران پیاده است.
علاقهمندان به عکس وتصویر نیز میتوانند با تورق این سفرنامه تصویری که به همت نشر سوره مهر، در سال۱۳۹۳ به چاپ رسیده است، با پای دل در میان خیل زائران اباعبدالله علیهالسلام، راهی این پیادهروی شوند. این کتاب، مجموعهای است از عکسهایی که در سالهای ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۳ از راهپیمایی زائران اربعین گرفته شده است.
بعد از مقدمهای که سیداحسان باقری از شیوه گردآوری این عکسها به نگارش درآورده، مختصری درباره زیارت اربعین در این کتاب نوشته شده است و بلافاصله عکسها آغاز میشوند. در میان عکسها مطالب ادبی متناسب با حال و هوای عکسهای آن صفحه به تقریر در آمده است. مطالبی که گاه با روایات ائمهمعصوم(علیهمالسلام) گره خورده است.
به یادت چله نشینم
به یادت چله نشینم؛ اولین کتاب نوجوان با موضوع پیادهروی اربعین و خاطرات زیبای مهدی مطهری از پیادهروی در کنار خانواده است. این کتاب با توصیفات زیبا و معنوی و حال و هوای عرفانیاش نوجوانان را با فرهنگ عاشورایی و پیادهروی عبادی سیاسی اربعین آشنا میکند.
موکب رنگیپنگی
موکب رنگیپنگی شامل خردهروایتهایی است از این هنرمندان خلاق که در ادامه کتابهای پادشاهان پیاده و موکب آمستردام روایت شده است. این کتاب توسط بهزاد دانشگر نوشته شده و انتشارات عهد مانا آن را منتشر کرده است.
یک موکب کوچک پر از مدادرنگی، پارچهها و کاغذهای رنگی؛ پر از عروسکهای دستساز و کاموا و یونولیت. یک موکب پر از بازی، شوق و ذوق و سروصدای بچهها. زنان و دختران هنرمندی که چند سالی است بدون هیچ پشتیبان و در یک حرکت خودجوش و مردمی خودشان را میرسانند به زیارت اربعین تا زائران کوچک این اجتماع باشکوه را دریابند. کودکان و خردسالانی که در میان سروصدا و ازدحام جمعیت فراموش شدهاند و کمتر کسی به آنها فکر میکند.
پژوهش
اربعین و چهل درس
اربعین و چهل درس ، ۴۰ گفتار درباره قیام عاشورا و اربعین حسینی است. مرتضی مهدوی یگانه در این مجموعه به مناسبت اربعین حسینی، چهل درس از واقعهی انسان ساز عاشورا را بیان و به نگارش درآورده است. هدف وی این بوده تا خواننده با بصیرت و شناخت فزونتری به عزاداری و سوگواری بپردازد. همچنین روشن شود که این کاروان براستی کاروان مبارزه، فضیلت، عشق و آزادگی است، نه اسارت، ضعف و زبونی.
آه از غروب فراق ، نجوای خاموش جابر با مولایش حسین(ع)
آه از غروب فراق ، گویی زیارتنامه اربعین امام حسین(ع) محسوب میشود. این کتاب نوشته سعید مقدس توسط انتشارات مکیال برای نخستین بار در سال ۱۳۸۳ و برای بار دوم در زمستان ۱۳۸۸ در ۶۴ صفحه به چاپ رسیده است. کتاب از نجوای خاموش جابر با مولایش امام حسین علیه السلام حکایت میکند. همچنین به همراه مروری مختصر از تاریخ صدر اسلام از زبان جابر با نثری ادبی و عاطفی بیان شده است.
اربعین حماسه ظهور
کتاب اربعین حماسه ظهور از شکلگیری نهضت و انقلاب عظیمی در کل جهان خبر میدهد. اربعین حماسه ظهور به قلم دکتر محمد شجاعی به مناسبت حرکت جهانی مهدوی اربعین تالیف شده است. مؤلف در این اثر درباره آثار معنوی، اجتماعی، سیاسی و برکات راهپیمایی اربعین و زیارت سیدالشهداء(علیهالسلام) میپردازد.
قدم عاشقی و امتداد عاشورا تا ظهور
کتاب قدم عاشقی ماحصل سخنرانی حجت الاسلام محمدرضا عابدینی است. با همت حسین قاسمی تدوین و تحقیق شد و توسط نشر معارف به بازار کتاب راه پیدا کرد. این کتاب به جریان عاشورا به عنوان نتیجه تمام نبردهای حق و باطل در طول تاریخ انسانی میپردازد. نبردی که تمام انبیاء و اولیا شرکت داشتهاند.
کتاب «مجموعه مقالات اربعین»+ دانلود
کتاب «مجموعه مقالات اربعین» تألیف جمعی از نویسندگان، در پژوهشکده حجوزیارت تهیه شده و از سوی نشر مشعر منتشر شد. این کتاب شامل مجموعه مهمترین مقالات نوشته شده درباره اربعین حسینی به زبان فارسی در نشریات کشور است. این کتاب در دو بخش تنظیم شده است.
پیادهروی اربعین؛ تأملات جامعهشناختی
کتاب «پیادهروی اربعین: تأملات جامعهشناختی» در دایره کتابهای اربعینی با مجموعه مقالات مرتبط پیادهروی اربعین است. این کتاب در ذیل مجموعه «کتابهای سرو» به دبیری و همت محسن حساممظاهری گردآوری و منتشر شده است. در این مجموعه، نویسندگان که همه به نسل جامعهشناسان جوان ایرانی تعلق داشته و بر مطالعات دین و تشیع تمرکز دارند. آنها سعی کردهاند حتیالامکان بر علایق شخصی و مذهبی خود فائق آمده و از منظر جامعهشناختی و با رویکرد انتقادی، به تحلیل این پدیده بپردازند.
شرحی از بینهایت
این کتاب از جمله کتابهای اربعینی محسوب میشود که در مورد آیین پیاده روی به طرف کربلای معلا است. در این کتاب سفر اربعین به صورت تجربی همراه با تصویر توضیح داده شده است. کتاب برای کسانی که علاقه مند به حضور در چنین اجتماعی دارند بسیار مفید و دارای اطلاعات ارزندهای است. «شرحی از بینهایت» (پیادهروی عظیم اربعین حسینی) با گردآوری هوشنگ نظری منتشر شده است.
مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین
کتاب مجموعه مقالات «مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین» تلاش خود را در جهت خاصی معطوف کرده است. به این صورت که با رویکردی جامعه شناختی ظرفیتهای فرهنگی و تمدنی اربعین را به مثابه یکی از مهمترین مناسک دینی بررسی کند. این کتاب به کوشش مسعود معینیپور و همکاری پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی به همت سوره مهر در سال ۱۳۹۴ منتشر شد.
اربعین؛ جهانی دیگر: ابعاد اجتماعی، مذهبی و سیاسی اربعین
کتاب اربعین جهانی دیگر به کوشش مسعود معینی پور و همکاری پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی به همت انتشارات سوره مهر منتشر شد. در واقع از جمله کتابهای اربعینی است که جلد دوم کتاب «مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین» محسوب میشود. سه فصل دارد. در فصل اول سه نشست تخصصی درباره حماسه بزرگ اجتماعی، مذهبی و سیاسی اربعین را بررسی کرده است.
اربعین در فرهنگ شیعه
کتاب «اربعین در فرهنگ شیعه» نوشته سیّد محمّد محسن حسینی طهرانی(۱۳۹۸-۱۳۳۴) فرزند علامه حسینی طهرانی است که به همت انتشارات مکتب وحی در سال ۱۳۹۵ منتشر شده است.اربعین در فرهنگ شیعه اختصاص به سیدالشهدا(ع) دارد و احادیث واردۀ از حضرات معصومین بر این معنی تصریح دارد.
تحلیل مبنای تاریخی اربعین حسینی
ارمغان اربعین
کتاب «ارمغان اربعین» نوشتۀ جناب آقای جواد محدثی به همّت معاونت پژوهش و توسط انتشارات جامعة الزهرا علیهاالسلام چاپ و منتشر شد. این نوشتار در ۶۴صفحه و قطع پالتویی، مباحث و مطالب ارزندهای را در باب إستحباب زیارت اربعین، حرکت شگفت و عزتآفرینِ پیادهروی اربعین، اربعین و انقلاب اسلامی ارائه کرده است. در پایان نیز به بیان نکاتی چند دربارۀ ادب و آداب زیارت اربعین پرداخته است. با این هدف که خوانندگان محترم بتوانند از دستاوردها و برکات فردی و اجتماعی این زیارتِ بزرگ بهرهمند شوند. همچنین چراغ معرفت حسینی و شور عاشورایی را در دلهای خود شعلهورتر سازند.
امتداد پیادهروی اربعین
مجموعه شش جلدی «سر آغاز» الگوی مفهومی پیاده روی اربعین از نگاه مقام معظم رهبری است. ایشان برای پیادهروی اربعین، ۶ مأموریت اصلی را تعیین کردهاند که عبارتند از (وحدت، احیای حادثهٔ کربلا، مبارزهٔ حق علیه باطل، امتداد پیادهروی اربعین و الگوسازی) که هر کدام در در یک جلد گردآوری شدهاند. در هر جلد از این کتابها سعی شده است که به واکاوی مأموریتهای مهم پیادهروی اربعین و همچنین توسعه مفهوم کامل حادثه اربعین پرداخته شود.
زیارت اربعین جلوهگاه تربیت
جستاری در مطالعات اربعینپژوهی
نکاتی برای سفر
ره توشه مبلغان اربعین
سرای اربعین
این کتاب شامل مجموعهای از راهنماییها جهت کمک به مسئولین مربوطه در برپایی موکبهای متناسب با شرایط ایمنی و بهداشت محیط برای زائران است. راهنماییها باید متناسب با روحیات و آسایش بهتر زوار و شرایط موجود و با هنر و علم طراحان صورت گیرد.
توشهٔ سفیران اربعین: بایستههای سفر اربعین برای جوانان و دانشجویان
تدابیر پیادهروی اربعین
در راه اربعین
داستان
«اربعین طوبی» رنگینکمان عرض ارادت به آستان امام حسین(ع)
رمان «اربعین طوبی» رنگینکمانی از عرض ارادت به آستان امام حسین(علیه السلام) از سوی مردم عراق است که در این همایش جهانی بروز پیدا میکند. «اربعین طوبی» از جمله کتابهای اربعینی بوده که اولین رمان با محوریت پیادهروی اربعین قلمداد میشود و سیدمحسن امامیان آن را نوشته است. امامیان با رقم زدن اتفاقاتی خواننده را وارد فضایی میکند که با شخصیت اول رمان یعنی «طوبی» پا در مسیر پیادهروی اربعین بگذارد. مناظری که در این مسیر رقم میخورد را مشاهده کند.
احضاریه ؛ نوشته علی مؤذنی که از سوی نشر اسم منتشر شده روایتی است از سفر عجیب یک روزنامهنگار به کربلا؛ سفری که بدون میل و قصد او آغاز میشود اما با همراهی عجیب و غیرحضوری خواهرش به یک ماجرای ویژه و عجیب تبدیل میشود.
نیمه
نوشته هدیه شریفی. نویسنده کتاب «نیمه» با استفاده از شباهتها و ارتباطات زیاد بین مردم ایران و عراق؛ بهویژه در مناطق مرزی، داستانی به نام «نیمه» را خلق کرده که از جنگ تحمیلی آغاز و به پیادهروی اربعین ختم میشود.
چای عراقی
به کوشش محمدرضا شرفی خبوشان. این اثر مجموعه داستان گروهی از نویسندگان است که به موضوع پیادهروی اربعین میپردازد.
ستون ۱۴۳۵
نوشته کیوان امجدیان. ۷۲ خاطره از راهپیمایی بزرگ اربعین، موضوع این کتاب است. هر خاطره با عکسی همراه شده تا مخاطب، فضای تصویری ذهنش را به این خاطره ها نزدیکتر کند. این کتاب به همت انتشارات فرهنگ اندیشه در آبان ۹۴ منتشر شده است. به گفته امجدیان داستانها همه کوتاه هستند تا در زمان کمی که زائران دارند بتوانند کتاب را تمام کنند.